Je gaat naar Costa Rica voor de natuur en de wilde dieren. En die zie je beslist zonder problemen. Tijdens elke rondreis in Costa Rica bezoeken we ook dierenopvangcentra. Niet zozeer om de dieren te zien. Wel omdat de moeilijkheden waar wilde dieren mee geconfronteerd worden ons niet koud laten en we dierenopvangcentra met alle plezier steunen. In de grote regio van San José bezoeken we eerst de Toucan Rescue Ranch in Heredia ten noorden van San José.
Vlak voor we onze vlucht huiswaarts nemen, krijgen we een rondleiding achter de schermen van één van de grootste opvangcentra van het land. En dat opvangcentrum worstelde jarenlang met een misleidende naam: Zoo Ave. Daar kwam in augustus 2020 verandering in. De nood aan fondsenwerving werd belangrijker dan ooit door het wegvallen van 89% van inkomsten!
Eerst dus naar de Toucan Rescue Ranch of kortweg TRR. Deze organisatie is heel actief op sociale media. Soms misschien iets te vaak met beelden die mensen willen zien, maar die niet altijd voor de juiste boodschap zorgen. Het is echter makkelijk om te oordelen. De context en het besef hoeveel inspanningen achter de schermen nodig zijn om dieren in nood te helpen verliezen we niet uit het oog. We boeken een rondleiding en willen meer weten.
DE TOUCAN RESCUE RANCH IN HEREDIA COSTA RICA
Hoe er geraken? De Toucan Rescue Ranch bevindt zich ten noorden van San José in San Isidro vlakbij het Braulio Carrillo National Park. Een ideale stop als je onderweg bent naar de Caraïbische kust. Vanaf de luchthaven is het slechts 18 km rijden. Onderschat echter het verkeer van San José niet. Ook de smalle wegen die zich onopgemerkt hoger de heuvels in slingeren, doen de rit beslist veel trager verlopen dan je zou vermoeden.
Logeren in de buurt. We boeken een nacht bij La Boruca B&B op 10 minuutjes rijden van het opvangcentrum. Je rijdt zo voorbij aan de smalle zijweg naar logement dat in een weelderige groene tuin ligt.
De bromelia’s en mossen op de bomen zijn bewijs van de nabijheid van het nevelwoud. Het betekent ook dat het hier vochtiger en koeler is. En dat laat zich vooral ‘s avonds voelen. De extra dekentjes die onze gastheer Kenneth laat zien, zijn hier geen overbodige luxe. Je start hier de dag met een warm en hartig ontbijt: een gevulde omelet met kaas en groentjes.
De omgeving is residentieel. Restaurantjes zijn dun bezaaid. Eigen vervoer is hier daarom beslist handig. Voor ons bezoek aan de Toucan Rescue Ranch eten we bij Café Bromelias del Rio op 3 minuutjes rijden van het opvangcentrum. Je kan er terecht voor een warme maaltijd of een snack in de bakkerij ernaast. De keuze uit vers gebakken lekkers is groot.
AANKOMST BIJ TOUCAN RESCUE RANCH
Een kwartier voor de rondleiding van half 2 kan je de oprit oprijden om aan het opvangcentrum te parkeren. We zijn iets te vroeg. Een vrijwilliger nodigt ons echter meteen hartelijk uit om in de ontvangstruimte een koffie te drinken. Als proevertje staan kokosbolletjes in pure chocolade in een kommetje op de toog te lonken. Dat begint goed.
De zoetigheden en koffie van Café Britt worden hier verkocht. Een deel van de verkoop van de koffie die speciaal voor het opvangcentrum werd gemaakt, gaat naar de Toucan Rescue Ranch. Uiteraard proef en koop je hier al dat lekkers met plezier! Je kan er ook vele andere souvenirs kopen waarvan de opbrengst naar de verzorging van de dieren gaat.
Breng iets mee. We overhandigen onze donatie aan spuitjes, papflesjes en Bene-Bac die dankbaar door de dierenartsassistent worden aangenomen. Niet alle materialen zijn makkelijk te verkrijgen in Costa Rica. Neem als je kan zeker iets mee uit de wishlist. De meeste van deze items vind je ook op bol.com wat handiger is voor de levering in België of Nederland. Kleine materialen of producten nemen niet veel plaats in de bagage in maar maken wel een groot verschil voor de dierenopvangcentra.
Tijdens het wachten worden filmpjes getoond met een zeer hoge emo-factor. Babyluiaards leren hun eerste klimpogingen om verse blaadjes te bereiken. Koppel daar een kleine wedstrijd aan en je bent al snel aan het supporteren voor Grumpy of Slimpy.
ontstaan en missie
De rondleiding start met een korte voorstelling over het ontstaan. Bioloog Daniel vertelt over Leslie’s passie voor wilde dieren en haar huwelijk met Jorge. Leslie Howle and Jorge Murillo runnen sinds 2004 met hart en ziel het opvangcentrum.
Missie. De Toucan Rescue Ranch (TRR) focust op natuurbehoud, onderwijs en onderzoek om een betere toekomst te garanderen voor inheemse dieren in het wild.
Het opvangcentrum werkt nauw samen met het ministerie van Milieu en Energie van Costa Rica (MINAE) dat wilde dieren redt en naar een opvangcentrum brengt. Ondanks een dierenwelzijnswet blijft beteugeling ook in Costa Rica een groot probleem.
De rondleiding start bij een bewolkte hemel maar laat je niet vangen. Ook hier brandt de tropische zon keihard als ze zich laat zien en kan het ook plots regenen. Neem water, een lichte zomerhoed en iets tegen de regen mee want je loopt op een terrein waar weinig beschutting is.
Denk niet alleen aan jouw comfort maar ook aan dat van de dieren. Volg deze richtlijnen:
rescue en release
Het opvangcentrum vangt een groot gamma aan diersoorten op, maar is voornamelijk gespecialiseerd in toekans, luiaards en uilen. De oorspronkelijke doelstelling om toekans te helpen, werd omwille van het succes op vraag van MINAE al snel uitgebreid met het verzorgen van andere vogelsoorten.
Toen in 2007 een babyluiaard met de naam Millie arriveerde, veranderde de Toucan Rescue Ranch in een fulltime opvangcentrum voor verschillende diersoorten.
Het opvangcentrum schreef geschiedenis door de eerste faciliteit in Costa Rica en de tweede er wereld te zijn waar in gevangenschap gekweekte smaragdgroene toekans voor nakomelingen zorgden.
Dieren verzorgen om hen nadien terug vrij te laten, betekent ook dat je een plaats moet hebben om hen terug vrij te laten. Daarom investeerde Toucan Rescue Ranch in een 10 hectaren groot stuk grond in Nazareth in de provincie Sarapiqui. Samen met Café Britt startte in 2017 een coöperatief herbebossingsproject waardoor een groene corridor ontstond met inheemse bomen in een gebied waar het regenwoud versnipperd was geraakt. In dit beboste gebied krijgen wilde dieren na verzorging hun vrijheid terug.
In 2013 werd een kleine dierenkliniek gebouwd met de nodige apparatuur om dieren te verdoven en te onderzoeken. De medische unit is sindsdien al intensief benut door tal van chirurgen en deskundigen die samenwerken met het opvangcentrum. Vrijwilligers met een achtergrond in biologie of diergeneeskunde krijgen er de gelegenheid om de dieren te observeren en mee te werken aan omgevingsverrijking.
LUIAARDS HELPEN
Samenwerken met andere organisaties laat toe om meer dieren te helpen, ook in Costa Rica.
Sinds 2017 werkt de Toucan Rescue Ranch met The Sloth Institute samen in het Saving Sloths Together (SST) project. Door de ervaring te combineren van beide organisaties, kent het project meer succes in het vrijlaten van luiaards die als weesjes opgroeiden.
Dankzij de samenwerking met Café Britt en The Sloth Institue kan tracking apparatuur worden aangekocht om de vrijgelaten luiaards op te volgen en in te grijpen als blijkt dat ze zich niet kunnen aanpassen aan het leven in het wild.
WAAROM blijven WILDE DIEREN IN HET OPVANGCENTRUM?
Een dier dat met ernstige verwondingen naar de Toucan Rescue Ranch wordt gebracht, moet eerst volledig op krachten komen. Het moet terug voldoende kunnen eten, jagen, klimmen, vliegen, foerageren en zichzelf zelfstandig in het wild kunnen onderhouden. Is dat niet meer mogelijk dan wordt het een blijver in het opvangcentrum.
Een ocelot die door omstandigheden helaas niet meer kan worden vrijgelaten, komt aan de ren kijken als onze groep langskomt. Ocelotten zijn normaal erg schuwe dieren die geen contact zoeken met mensen. Het blijft doodzonde om te beseffen dat dit prachtig wild dier nooit meer vrij in de natuur zal lopen.
Dieren die door menselijke interactie (bv. als huisdier gehouden) het risico lopen om door hun gedrag opnieuw op de zwarte markt als illegaal huisdier te geraken zijn eveneens niet geschikt voor vrijlating. De kans op verwaarlozing en misbruik is te groot. Voorbeelden van blijvers zijn papegaaien die jarenlang bij iemand thuis werden gehouden, een uil met een ontbrekende vleugel, apen die als wezen worden meegebracht en geen troep hebben om mee te worden vrijgelaten, enz.
Meer dan 60% van de wilde dieren kwam door toedoen van menselijk handelen in het opvangcentrum terecht. MINAE (het ministerie voor milieu) houdt toezicht op de activiteiten van de Toucan Rescue Ranch, maar draagt niet financieel bij. De organisatie is zelf verantwoordelijk voor de kosten van medische zorg, de voeding, de huisvesting, de speciale eisen, …
fundraising
Die zorg en voeding kost handen vol geld. “Every week we need half a ton of papaya”, laat Zara weten. De Toucan Rescue Ranch organiseert net als de meeste dierenopvangcentra in Costa Rica educatieve rondleidingen. Ze hebben tevens een authentieke guesthouse ervaring op het terrein waar je met een overnachting hen nog meer mee kan steunen.
Ook kan je symbolisch een dier adopteren. Alle beetjes helpen enorm want de broodnodige inkomsten van de rondleidingen en overnachtingen vielen door Covid-19 maandenlang weg. Internationale reizigers raakten het land niet meer in. Met de grenzen die geleidelijk aan terug open gaan voor buitenlandse toeristen komt dit hopelijk met mondjesmaat terug op gang maar het zal nog heel lang duren vooraleer het aantal voldoende groot is om het hoofd boven water te houden.
babyluiaards #cuteness overload
En dan komt het moment waar de meesten op gewacht hebben aan de unit waar babyluiaards gevoederd worden. Je mag toekijken maar moet op afstand blijven. Babyluiaards zorgen voor ontelbare “so cute” kreten maar ook voor “I want one at home”. Daarop maken verzorgers meteen duidelijk dat achter dat schattige beeld ontzettend veel dierenleed schuilt en dat luiaards alleen maar gelukkig zijn in het wild en niet bij iemand thuis.
Hoe schattig de snoetjes ook zijn, luiaardweesjes hebben een hele lange weg af te leggen alvorens een poging kan ondernomen worden om hen in de wilde natuur terug vrij te laten. En dan nog moet dit van heel kortbij opgevolgd worden om zeker te zijn dat het lukt.
Babyluiaards zijn op sociale media de beste ambassadeurs voor steun aan de dierenopvangcentra. Al is het een dunne lijn waar je als organisatie op balanceert als je niet voldoende rekening houdt met hoe het beeld overkomt bij het grote publiek en wat je boodschap is. Het beeld moet steeds goed gekaderd worden. Contact met wilde dieren is enkel OK in een verzorgingscontact en niet erbuiten!
Wil je een verschil uitmaken? Boek een rondleiding, breng spulletjes mee en sensibiliseer andere reizigers niet toe te geven aan contact met wilde dieren. Reserveer altijd vooraf. Zo kunnen ze de groepen beperkt houden. De formules voor een bezoek kan je terugvinden op de website van de Toucan Rescue Ranch.
Is het noorden van San José te ver uit jouw richting en ben je niet onderweg naar de Caraïbische kust? Niet getreurd. In het uiterste westen van San José in Garita is nog een dierenopvangcentrum. Daar gaan we heen op de dag dat we ’s avonds onze vlucht terug naar huis hebben. En die vlucht missen we bijna omdat we te lang en te enthousiast aan de praat zijn met een medewerkster…
ACHTER DE SCHERMEN VAN rescate ZOO AVE
Waarom bezoeken we pas na 5 jaar dit opvangcentrum? Het ligt immers op amper 15 min van de luchthaven dus ideaal voor een bezoek op de dag van vertrek. Het woord ‘ZOO’ dat is waarom. En dat blee een groot probleem voor dit opvangcentrum. Reizigers komen naar Costa Rica om dieren in het wild te zien. Een dierentuin is het laatste waar ze aan denken. Een opvangcentrum bezoeken en steunen, dat zien ze meestal wel zitten, maar een zoo? Echt niet.
Naar aanleiding van een nieuw project dat we samen met een dierenorganisatie in Costa Rica opstarten, staat Zoo Ave eindelijk op het programma.
Bij aankomst in de imposante inkom is ‘zoo’ ook meteen het gevoel dat Zoo Ave geeft. We zien families met kinderen, kleurrijke displays en propere wandelpaden in een mooi aangelegde en weelderige omgeving. Aan de inkom vragen we of we met iemand van het opvangcentrum kunnen spreken. Na een telefoontje worden we naar het restaurant gebracht. Daar zwaait een dame ons meteen vriendelijk toe.
De volgende 3 uren ben ik in gesprek met Jeanne Pittman die zeer gedreven bezig is met dierenopvangcentra. Haar ervaring bij GFAS (Global federation of Animal Sanctuaries) zet ze hier in als een soort tussenpersoon van beide organisaties. Ze drukt ons meteen op het hart dat we ons niet mogen laten misleiden door de naam. Het wordt een heel interessant bezoek waardoor we bijna te laat onze huurwagen inleveren en ik helaas ook vergeet om foto’s te nemen.
UNIEKE REHABILITATION
De opzet van Rescate Zoo Ave is uniek. “They are really a great example for rehabiliation” is het eerste wat Jeanne me op het hart drukt. Ja de naam blijft een probleem voor internationale toeristen. De inkomsten van de lokale bezoekers die het gedeelte bezoeken waar dieren verblijven die niet meer terug in het wild kunnen vrijgelaten, is echter niet verwaarloosbaar. Het gaat om circa 80% van hun inkomsten. Tico’s worden namelijk net wel aangetrokken tot het woord Zoo. De ‘ZOO’ uit hun naam halen, werd lang uitgesteld.
Tot Covid-19 hen 89% aan inkomsten ontnam die nodig zijn om het rescue center te beheren. Fundraising is nog meer dan ooit een levenslijn om het voortbestaan te garanderen. De naam werd in de zomer van 2020 gewijzigd in Rescate Wildlife Rescue Center en crowdfunding werd op touw gezet.
Het gedeelte waar de rehabilitatie van wilde dieren gebeurt, krijg je als bezoeker niet te zien. Dat speelt zich achter de schermen af. De inkomsten van een bezoek aan het publieke gedeelte zorgen er wel voor dat ze dat heel belangrijke onderdeel achter de schermen kunnen financieren. Dat de opzet van het rehabilitatiegedeelte uniek is, wordt snel duidelijk.
Het rehabiliatiecentrum wordt niet alleen fysiek heel goed afgeschermd van het publiek maar ook vrijwilligers hebben geen contact met de dieren. Zij helpen mee de voeding te bereiden en werken aan omgevingsverrijking. Het verlenen van de zorg en het geven van voeding gebeurt uitsluitend door de verzorgers. De gang met zicht op de verzorging- en verblijfunits is afgeschermd door geïsoleerde ramen die geen inkijk geven vanuit de dierenverblijven en die geluid afschermen.
rehabilitatie
Elke diersoort wordt onderzocht en verzorgd in aparte units. Zo ruiken prooidieren en roofdieren tijdens hun verblijf elkaars geuren niet waardoor stress wordt beperkt.
De wilde dieren worden er niet behandeld als mensenbaby’s. Ze krijgen surrogaatmoeders waar de babydieren contact mee zoeken. Dit heeft een belangrijke reden. Als wilde dieren te veel contact hebben met mensen is het onmogelijk ze nog veilig terug vrij te laten. En daar wordt niet in alle opvangcentra even voorzichtig mee omgesprongen.
Zoo Ave werkt voornamelijk met soft releases. Dat wilt zeggen dat ze de dieren ruim voldoende voorbereiden op een terugkeer naar het wild.
De kans op overleving is kleiner bij hard releases. Dat zijn vrijlatingen van wilde dieren zonder of met een foute voorbereiding of als er te veel mensencontact is geweest. Ik vraag naar de samenwerking met andere opvangcentra.
Zoo Ave neemt dieren uit andere rescue centers aan op voorwaarde dat ze op de correcte manier werden grootgebracht, dus met een minimaal contact met de verzorgers. Apparatuur wordt niet ter beschikking gesteld maar een gekwetst dier dat men niet kan helpen, wordt wel overgenomen. Ze doen de release van tweevingerige luiaards (in eigen release sites) maar voor de drievingerige werken ze samen met Sam van The Sloth Institute.
Een leuk voorbeeld van een geleidelijk gewenning is het schuifsysteem in één van de verzorgingsunits. Jonge vogels die eerst in een couveuse liggen, worden niet steeds gehanteerd om even buiten te laten wennen aan koelere temperaturen. Ze blijven in hun vertrouwde plek maar worden via een schuifsysteem op rail af en toe buiten naar buiten geschoven.
ZOO AVE IN GARITA
Zoo Ave blijft een vreemde eend in de bijt door de naam en de opzet van het gedeelte waar de blijvers zich bevinden. Het is echter wel duidelijk dat dit grote centrum professioneel wordt gerund en dankzij die opzet 2000 dieren per jaar kan helpen. Slechts 2% van alle dieren die onder hun hoede komen, worden blijvers. Over de jaren heen gaat het om 800 wilde dieren die een permanent verblijf krijgen in huisvesting waar aandacht is voor voldoende groen en omgevingsverrijking.
Een wild dier weg uit zijn natuurlijke habitat is nooit ideaal. Ergens merk je wel dat hier wordt gewaakt over een delicaat evenwicht tussen noodzaak en hulp aan diegene die wel nog kunnen terugkeren naar het wild. Het publiek leert tijdens een bezoek heel belangrijke lessen waarom wilde dieren niet thuishoren bij mensen in huis en hoe je de natuur moet respecteren.
De jarenlange traditie in Costa Rica om een papegaai in huis in een kooi te houden, moet er ook uit. Ook al is het al jaren illegaal, nog niet iedereen is zich hiervan bewust. Het bezoek van lokale inwoners is dus niet alleen belangrijk voor de inkomsten maar ook voor broodnodige educatie van jong en oud.
Schrik niet op van een kleine draak achter je. Grote leguanen die gehandicapt zijn, lopen hier namelijk vrij rond.
Een bezoek aan Rescate Wildlife Rescue Center is een aanrader als je enkele uren voor je vertrek huiswaarts je in de omgeving van de luchthaven nog relax wilt bezig houden. Je kan er ook iets eten. En intussen steun je een opzet die zich achter de schermen heel intensief inzet voor wilde dieren in nood.
Hoog in een grote ren zie ik 2 ocelotten kort bij elkaar slapen. Ik kan het als kattengedragsdeskundige niet laten om toch nog even te vragen of die co-housing niet problematisch is? Ocelotten zijn namelijk erg solitaire dieren. Contact met soortgenoten (met uitzondering in de paartijd) gaat er zeer gewelddadig tot zelfs dodelijk aan toe. Blijkbaar kunnen ze zich in gevangenschap ‘verzoenen’ met deze onnatuurlijke situatie die haaks staat op hun natuurlijke gedrag, laat Jeanne weten.
CONTACT MET WILDE DIEREN
Bezoek je een opvangcentrum voor wilde dieren en laat men toe om een wild dier vasthouden?Dan overtreden zowel zij als jij de wet!
Direct contact en selfies met wilde dieren zijn in Costa Rica bij wet verboden! Laat je niets anders wijs maken. De campagne #stopanimalselfies wordt door alle goed werkende dierenopvangcentra gesteund.
Waarom zijn zulke selfies echt niet ok?
Het zorgt voor extreem veel stress voor de dieren en het kan ook gevaarlijk zijn voor de mensen. Als je bedenkt dat deze dieren al uit een ernstige situatie van blessures of verwaarlozing komen of moedwillig uit hun habitat werden gehaald, wil je hen niet nog meer ellende bezorgen.
dieren helpen in san jose
Staat Costa Rica na Covid-19 op jouw planning? Zet zeker een bezoek aan een dierenopvangcentrum op het programma en neem iets extra mee.
Je steunt er de wilde dieren die het land rijk is echt mee!
LET OP: een hotel dat wilde dieren houdt of een privédierentuin werken zonder een erkenning of toezicht. Vaak zijn deze dieren uit hun habitat gehaald om geldgewin. Gezien de penibele situatie waarin vele zaken zich door de coronacrisis bevinden zal dat misbruik alleen nog maar toenemen.
Ben je niet zeker of het om een dierenopvangcentrum gaat? Kijk dan zeker even op de interactieve kaart. De organisaties die we bezochten (met een rode EHBO kit aangeduid) werken samen met de overheid en verzorgen dieren in nood. De blijvers onder hun hoede die je tijdens een rondleiding kan zien, zijn dieren die door omstandigheden niet meer in het wild kunnen overleven.
MEER INFO OVER REIZEN IN COSTA RICA
- Waar naartoe in Costa Rica? Kijk op de interactieve kaart
- Wat neem je mee naar Costa Rica, behalve donaties voor de opvangcentra?
- Hoe zit het met Covid-19 in Costa Rica?
- En wanneer is voor jou de beste reisperiode?
Interesse in andere dierenopvangcentra in Costa Rica?
- Bezoek Proyecto Asis onderweg naar La Fortuna
- Bezoek Centro Rescate las Pumas in Cañas waar je vele katachtigen kan zien
Laatste update: 15 september 2020