In afgelegen Beli op het eiland Cres zet het griffon vulpture opvangcentrum zich actief in voor het behoud van de imposante vale gieren die langs de steile kliffen hun nesten maken.
Tijdens onze rondreis door Kroatië bezochten we uiteraard ook dierenopvangcentra. Het opvangcentrum dat strijdt voor het behoud van de vale gieren ligt niet meteen op de populaire routes. Beli ligt heel afgelegen op het eiland Cres. Voor natuur- en dierenliefhebbers is de bestemming echter meer dan de moeite waard om even van de gebaande paden te gaan.
Hoe geraak je er? Je vliegt op de luchthaven van Rejika op het eiland Krk en neemt de ferry in Valbiska naar Merag op het eiland Cres. Ben je onderweg vanuit Istrië? Neem op het vasteland de ferry in Brestova naar Porozina op het eiland Cres. Met de huurwagen rij je vlot naar het dorp Beli dat in het noordelijkste punt van het eiland ligt.
Educatief centrum & opvangcentrum
Het griffon vulture rescue center is naast een opvangcentrum ook het educatief centrum van Beli (Eco Centar Caput Insulae Beli). Het centrum informeert over de omgeving en de ecosystemen en zet zich actief in om de vale gier te beschermen.
Het kanariegele oude schoolgebouw ziet er imposant uit. In het informatiecenter kom je in de interactieve tentoonstelling meer te weten over het landschap en de geologie van de streek. Je komt er meer te weten over de gieren en de nauwe band die ze hebben met het eiland maar ook over de bedreigingen voor hun voortbestaan.
Na het lezen van de zorgvuldig uitgewerkte infopanelen en het zien van beelden via de live webcam kom je op de binnenkoer waar je door spleten en enkele kleine kijkgaten in de houten schutting de aanwezig patiënten kan zien.
Wees stil. De gieren zitten vaak maandenlang in de hoge ren om te revalideren. Menselijke geluiden horen, is het laatste waar ze nood aan hebben.
De vale gier is een beschermde diersoort en behoort tot de grootste vogelsoorten ter wereld. Ze hebben een vleugelspan van 240 tot 280 cm en kunnen tot 110 cm groot zijn met een gewicht van 7 tot 12 kg. Ze leven in kolonies waarvan de grootste zelfs 150 koppels kan tellen. In het wild halen ze meestal de leeftijd van 40 jaar niet.
werking
We willen meer weten over de problematiek en de werking van het opvangcentrum en maken een afspraak met Tomislav Bandera Anić, beheerder van het centrum die we na een bezoek aan het educatief centrum ontmoeten voor een gesprek.
Tomislav is verantwoordelijke van het opvangcentrum. Hij vertelt dat de huidige infrastructuur geen ideale situatie is, maar dat ze werken aan grotere kooien en een geïsoleerde tunnel waar bezoekers achter niet reflecterend glas de dieren kunnen bekijken. Het heeft hen echter veel geld en een massa werk gekost om het gebouw op te knappen en operationeel te krijgen. Langzaam maar zeker werken ze met beschikbare middelen en tijd verder om de infrastructuur te verbeteren.
Het opvangcentrum doet onmisbaar werk. Dat werd al snel duidelijk toen de werking bijna 3 jaar stil lag nadat het werd overgenomen door het Priroda Public Institution (regionale overheid). Dat had een enorme impact op de populatie. Hun aantal liep dramatisch terug. Intussen doet het centrum terug heel actief het belangrijke werk dat zo noodzakelijk is voor het voortbestaan van de soort. Niet alleen door reddingsacties en verzorging. Ook het verbeteren van de perceptie bij de lokale bevolking en bezoekers maakt verschil uit voor de toekomst van de vale gier.
Voor het behoud van de vale gier werden reservaten opgericht. Het ornitoholigisch reservaat in het noorden van Cres strekt zich uit van de Fojiska kloof tot de Pod predoscica of Kruna kloof. Het reservaat in het centrum strekt zich uit van het kustgebied van Mali Bok tot de Koromacna of Pod Okladi kloof vlakbij het dorp Orlec.
voeding
Vale gieren eten uitsluitend dode dieren. Hun rol als opruimdienst en het beperken van de verspreiding van ziekten is cruciaal voor het ecosysteem waar ze in leven. De kadavers van schapen zijn het belangrijkste voer van de gieren. Helaas zijn er steeds minder schapen en dus een toenemend gebrek aan voeding om van te leven.
Bij het begin van de 20ste eeuw, toen de lokale bevolking nog intensief bezig was met de schapenteelt, waren circa 60 000 schapen aanwezig op het eiland. Dat zorgde ervoor dat vale gieren zich op het eiland gingen vestigen. Vandaag zijn er nog zo’n 15 000 schapen, maar hun aantal blijft afnemen. De populatie vale gieren heeft circa 7 500 karkassen per jaar nodig terwijl er amper 1500 per jaar sterven. Bijvoederen in de herfst en de winter is noodzakelijk om de jonge gieren voldoende overlevingskansen te geven.
Als er gebrek is aan voedsel of het is te slecht weer om te vliegen, kunnen vale gieren 2 weken zonder eten. Ze kunnen tot 2 kg per maaltijd eten. Tijdens een schranspartij van 15 minuten kunnen 30 gieren een schaap van 40 kg compleet opeten. Hun lange nek laat hen toe om tot diep in het karkas te eten. Aangezien ze enkel dode dieren eten, zijn hun poten niet voorzien van haakklauwen om prooi te vangen. Ze kunnen niet goed ruiken, maar heel goed zien, zo goed dat ze vanop 1 km hoogte een object van 7 cm op de grond kunnen zien. Ze slaan ook raven gade aangezien deze ook zoeken naar karkassen op de grond.
Behalve hun voeding is de nabijheid van kliffen waar ze hun nesten hebben van groot belang. De populatie op de Kvarner Islands is uniek omdat ze rechtstreeks boven de zee hun nesten bouwen, soms tot amper 8 meter boven het water.
trage voortplanting
Elke geredde vale gier is belangrijk voor de populatie omdat ze pas op 5-jarige leeftijd volwassen worden en zich dan ook gaan voortplanten. Een koppel aasgieren brengt per jaar slechts 1 ei groot. En van die jonge gieren sterft 75% voor het de leeftijd van 1 jaar heeft bereikt.
Hun nesten van 60 cm tot 1 m in diameter bevinden zich langs steile rotsen. Het koppel bouwt samen aan het nest dat op slechts enkele plaatsen gebouwd kan worden. Ook de beschikbaarheid aan voeding bepaalt het beperkte aantal plekken voor de nesten. Na de paartijd in oktober, zal een ei gelegd worden tussen december en januari. Het koppel gieren blijft levenslang bij elkaar en brengt het jong samen groot. Dat jong blijft tot circa 4 maanden vlakbij het nest en wordt in die periode gevoed door de ouders. Zij leren het jong ook om te vliegen.
Onervaren vale gieren die het nest te vroeg verlaten of zich in hun eerste vlucht missen, raken vaak zwaar gekwetst of komen te ver in zee in hevige stroming in het water terecht. Gieren kunnen niet zwemmen, ze drijven gewoon op het water en kunnen na een half uur al sterven. Elk gered jong, betekent een belangrijke verhoging van de overlevingskansen van de soort.
Niet alleen de trage voortplanting heeft een grote impact op het overleven van de soort. Ook de mens, indirecte factoren en de veranderingen in hun omgeving zorgen voor extra druk.
Gevaren voor de vale gier
Wilde zwijnen en jakhalzen op het eiland betekenen een groot gevaar voor schapen. Schapenherders worden niet gecompenseerd voor verlies. Zij nemen met gif het recht in eigen handen waar helaas ook de gieren het slachtoffer van worden. Zo stierven op het eiland Rab in 2001 21 vale gieren. Tomislav drukt zijn bezorgdheid uit over de situatie op het eiland Krk. Het is een tikkende tijdbom die op ontploffen staat. Het aantal gieren dat door deze methode sneuvelt is niet gering en heeft een immense invloed op de gehele populatie die reeds zwaar onder druk staat.
Ook vanop het water is er gevaar voor de vale gieren. Bootjes die te dicht bij de kliffen en de nesten varen, zorgen voor onrust. Die onrust zorgt ervoor dat jonge gieren te snel of ongecontroleerd het nest uitvliegen, wat zorgt voor meer kans op ongelukken. Er wordt nadrukkelijk gevraagd de afstand van 50m van de kustlijn te respecteren in het reservaat. Onder druk van toeristen die uit zijn op actiefoto’s en zelfs stenen naar de vogels gooien om hen in actie te krijgen, gaan onverantwoorde vissersboten te dicht volgens wat mag. Tomislav en de ander park rangers hebben een groot gebied te controleren. Ze zijn onderbemand om op elk moment de zone in de gaten te houden en in te grijpen waar nodig.
Jaarlijks komen 10 vale gieren in het opvangcentrum terecht waar ze vaak maandenlang tot en jaar of langer revalideren. Het gaat niet alleen om jonge dieren die van de kliffen zijn gestort of in het water zijn gesukkeld. Ook oudere dieren raken in moeilijkheden, meestal door toedoen van de mens. Elektrocuties door kabels of contact met windturbines komen te vaak voor.
Helden van het opvangcentrum
Slechts 2 mensen houden het centrum draaiende. Tomislav is zo goed als de enige die de interventies en reddingsacties voor zijn rekening neemt. In de zomer komen daar de vele bezoekers bij terwijl meldingen niet stoppen. Het opvangcentrum heeft een vrijwilligersprogramma via AVS. Tot 30 jaar kunnen vrijwilligers hier vanaf 2 maand tot circa een jaar een handje komen helpen. Hun taken zijn voornamelijk het voederen en poetsen van de kooien, drinkbakken,…
De reddingsacties zijn niet voor leken weggelegd. Het is niet alleen ontzettend gevaarlijk om op de steile en scherpe rotsen te klauteren, weten hoe je de dieren moet benaderen om hen veilig uit hun benarde positie te krijgen zonder jezelf of hen in gevaar te brengen is geen kinderspel. Een aantal locals weten intussen ook hoe ze de dieren uit penibele situaties op het water kunnen redden. De meeste zorg wordt ter plekke voorzien. Een dure CT-scan is enkel mogelijk in Rijeka op het vasteland.
Hoe niet helpen?
Over het hele eiland kan je borden en folders vinden om het opvangcentrum te bezoeken en wordt gevraagd in nood te bellen of een dier uit het water te redden. Tomislav merkt op dat het heel belangrijk is om in te schatten wanneer je dat mag doen.
Een vale gier die ver van de kust in het water ligt waar hevige stroming is, is een vogel voor de kat. Deze gier haal je best zo snel mogelijk aan boord om naar het centrum te laten overbrengen aangezien het dier na 30 min. in het water al kan sterven.
Een gier die vlakbij de kustlijn dobbert, raakt normaal op eigen krachten terug aan land. In dat geval is het advies om het opvangcentrum te contacteren die de situatie beter kunnen inschatten. Dichtbij de kustlijn varen om zelf te proberen ingrijpen zorgt voor onrust waardoor je het dier net in nog meer problemen brengt.
Ga dus niet overhaast te werk! Contacteer steeds het opvangcentrum voor meer advies bij het opmerken van een gier in nood.
Hoe wel helpen?
Hoe kan je als reiziger helpen? Breng een bezoek aan het opvangcentrum. Jouw inkomgeld van 40 kuna gaat rechtstreeks naar de verzorging en de aankoop van karkassen voor de gieren. Dat voer kost handenvol geld. Elke 10 kuna maakt een groot verschil benadrukt Tomislav. Het centrum is een county public institution. Dankzij de steun van de regionale overheid kunnen ze veel doen, maar doel is om op termijn onafhankelijk en zelfbedruipend te zijn en meer eigen inkomsten te genereren die noodzakelijke verbeteringen toelaten.
Wil je liever met iets materieels helpen? Steriele gaasdoeken en verband zijn altijd meer dan welkom.
Ben je actief in de sector en heb je ervaring met het verzorgen en rehabiliteren van vogels? Ga dan zeker langs om ervaringen uit te wisselen. Tomislav ontvangt collega’s met open armen en staat hen met plezier te woord.
Interesse in vrijwilligerswerk? Informeer zeker naar de mogelijkheden.
vrijlating
Gieren zijn heel sociale dieren. Ze zullen daarom steeds in een duo worden vrijgelaten. Dat verhoogt immers hun kansen om te kunnen aansluiten bij een bestaande groep. Het duurt gemiddeld 1,5 maanden om te acclimatiseren. Dieren die er nog niet klaar voor waren, eindigen meestal opnieuw in het opvangcentrum. De vrijgelaten dieren worden gevolgd via een GPS tracker. Deze toestellen zijn niet goedkoop maar zijn van onschatbare waarde voor het verzamelen van data die hun overlevingskansen kunnen verhogen.
De meeste slachtoffers komen binnen tijdens de zomermaanden bij het verlaten van het nest. Vrijlating gebeurt bij voorkeur in de lente, circa 10 maanden later. De gieren zijn tegen dan voldoende op krachten gekomen, in gewicht toegenomen en klaar om mee te liften met de migratie die vanuit het Midden-Oosten naar de Alpen gaat. De herfstmigratie naar het zuiden is minder geschikt. Meestal hebben ze tegen dan nog niet voldoende gewicht om de lange trek aan te kunnen.
Vrijlatingen gebeuren weg van het publiek om de stress voor de dieren en de medewerkers tot een minimum te beperken. De vale gieren krijgen wel bloedcontroles alvorens ze worden vrijgelaten: eentje bij aankomst, tijdens hun verblijf en een maand voor vrijlating. De waarden moeten voldoende goed zijn of de vrijlating wordt uitgesteld.
natuur- en dierenliefhebbers
Het is duidelijk dat het opvangcentrum belangrijk werk verricht voor deze prachtige vogels. Natuur- en dierenliefhebbers die richting Kroatië trekken, komen in het noorden van het eiland Cres beslist aan hun trekken. Pal aan het opvangcentrum starten trails om te wandelen in het groenste deel van het eiland vol eeuwenoude eiken langs ossenkarroutes vol rotsen.
Wanneer bezoeken? Van 1 mei tot 31 augustus is het opvangcentrum dagelijks open vanaf 10 u. In de andere maanden is het gesloten op maandag.
Alle informatie kan je vinden op hun website en hen volgen op Facebook en Instagram.
.
* Koop je iets (tijdens de browsersessie) na het klikken op een link van Bol.com of Medpets.be? Dank je! Dit kost jou helemaal niets extra. Het helpt wel om alle informatie op deze blog te onderhouden en gratis te kunnen blijven aanbieden.