Hoe schat je de situatie het beste in? Is hun moederkat in de buurt maar laat ze zich even niet zien? Hoe schat je de leeftijd in van kittens die je buiten hebt gevonden? En wat zijn de beste acties om te ondernemen?
In eigen land of in het buitenland. Het zal je maar overkomen als dierenliefhebber om op jouw pad een nestje babykittens te vinden. Een automatische reflex is helpen. Bedenk echter goed dat door overhaast te handelen je net niet helpt, integendeel! Het voor deze fragiele prille leventjes nog moeilijker maken, wil je uiteraard vermijden.
Onderstaande tips zijn gebaseerd op 20 jaar ervaring in het zorgen voor moederloze kittens aangevuld met wetenschappelijke bevindingen.
Wat doen als je babykittens vindt?
Eerst en vooral. Reageer niet te snel door ze meteen weg te nemen! Hoe nobel en schattig het geven van papflesjes aan babykittens ook mag lijken. De rol van de moederkat kan je niet zomaar vervangen. Ze hebben haar zorgen, haar voedingsstoffen en haar antistoffen heel hard nodig. Kittens die tot 16 weken bij een tamme moederkat blijven, zijn opmerkelijk gezonder en weerbaarder op latere leeftijd. Bij kittens van een zwerfkat speelt de conditie van de moederkat, de omgeving en kansen op socialisatie van de kittens een grote rol.
Zijn ze rustig en voelen ze warm aan?
Dan is de kans groot dat hun moeder in de buurt is. Een kat met kroost moet voldoende eten. Ze laat haar nest normaal nooit langer dan 2 uren alleen achter terwijl ze op zoek is naar voedsel. Strooi fijn zand rond het nest om nadien na te gaan of er kattenpootjes zijn gepasseerd. Hou het vanop een afstandje in de gaten. De moeder gaat niet terug naar haar kroost komen als je in de buurt loopt.
Als het gaat om een tamme moederkat met kroost, kan voor haar best een opvangplek gezocht worden waar ze haar kittens in veilige omgeving kan grootbrengen. Een aparte ruimte weg van andere dieren draagt beslist de voorkeur. Ideaal is dat de kittens in duo geplaatst worden. Bij een oneven nestje kan de moederkat na sterilisatie met een kitten naar een thuis verhuizen.
Is de moederkat een zwerfkat die in de buurt loopt? Laat de kittens nog even bij haar. Je ontneemt hen overlevingskansen door hen te snel naar binnen te nemen. Knus in huis is niet altijd beter dan de zorgen van hun moeder. Ga een mensschuwe zwerfkat niet vangen om haar in een hok met haar kittens op te sluiten. Dit is niet alleen een inbreuk op het welzijn van de moederkat in kwestie die hierdoor ontzettend veel stress ervaart. De impact op haar kroost kan soms niet zichtbaar maar wel heel groot zijn.
Een schuwe zwerfkat met kroost
Een schuwe kat haar kroost in een hok laten verzorgen brengt veel risico’s met zich mee. De melkproductie van de moederkat kan door stress stoppen. Als je de kittens niet makkelijk kan wegen met een wilde moederkat in de buurt, kan het zijn dat je dit te laat opmerkt en de kittens snel verzwakken en sterven. Het gebeurt ook dat een zwerfkat de stress niet aankan en de situatie als zo bedreigend ervaart dat ze haar kroost doodbijt. Als alles in orde lijkt en ze hen de nodige melk kan geven, kan het effect van de stress van de moeder nog een onzichtbaar maar levenslang effect op de kittens hebben. Stresshormonen die ze via de melk meekrijgen, hebben wel degelijk invloed op hun weerbaarheid later.
Het is normaal gedrag dat een moederkat haar kroost tijdens de eerste twee weken verlegt om de omgeving in de war te brengen waar ze liggen. Zo zoekt ze tegelijk ook naar het beste en voor haar meest veilige plekje. Hou het in de gaten vanop een afstand. Probeer het kroost te lokaliseren. Neem een foto om de leeftijd in te schatten als je de geboortedatum van de kittens niet kent. Overleg met een kattenorganisatie of een dierenasiel (met ervaring in het verzorgen van kittens) op welke leeftijd ze bij hen binnen kunnen komen voor verdere verzorging en socialisatie.
Meld de moederkat meteen bij de milieudienst zodat ze gevangen kan worden voor sterilisatie eens haar kittens bij een organisatie in opvang zijn voor socialisatie.
Zwerfkittens socialiseren
Vanaf vier weken gaan kittens voor de eerste keer het nest al even verlaten. Het wordt dan gevaarlijker als ze gaan uitzwermen (verkeer, hond,…). Van zodra ze vijf weken zijn, kunnen ze ook al goed rennen en flink van zich afbijten als je hen wilt pakken. Sowieso start hun socialisatie best steeds voor de leeftijd van 8 weken. Dat geeft hen de meeste kansen om tijdig aan een huiselijke omgeving en mensencontact te wennen en verhoogt hun adoptiekansen.
Verwilderde kittens (die nooit vriendelijk contact met mensen hebben gehad na 8 weken) nog proberen ‘tam maken’ is niet altijd katvriendelijk. De hersens van kittens zijn namelijk volgroeid op 8 weken. De mogelijkheid om nieuwe ervaringen en prikkels nog te leren verwerken, neemt hierdoor aanzienlijk af.
Zwerfkittens die erg ziek of verzwakt zijn, lijken soms wel nog een soort ‘reset’ mee te maken. Het is sowieso altijd heel goed afwegen wat wel of niet in het belang van het jonge katje is. Rekening houden met het natuurlijk gedrag en het welzijn van een zwerfkitten moet steeds primeren op het gevoel dat bang en schuw in een hok in huis beter is dan buiten.
Zijn de kittens onrustig of voelen ze koud of nat aan?
Neem dan spoedig contact op met een organisatie in de omgeving die ervaring heeft met het grootbrengen van kittens en vraag raad. Als je zeker bent dat de moederkat niet in de buurt is (overreden of een onervaren moederkatje dat er niet naar omkijkt of geen voldoende melk heeft), zorg dat ze meteen bijwarmte hebben. Dat wilt niet zeggen: in de zon leggen. Leg ze in een kartonnen doosje met een warmtekruik, kersenpitkussen of een snugglesafe onder een dekentje.
Een organisatie zal gericht naar een verzorger of pleeggezin op zoek gaan die hen aangepaste zorgen kan geven. Deze zorgen hangen af van de leeftijd van de kittens maar ook van hun situatie. Weeg de kittens meteen en neem er een foto van. Die informatie helpt kostbare tijd uitsparen. De babykittens meteen naar de juiste plaats brengen, kan een verschil betekenen op leven en dood. Als de organisatie aan de hand van jouw informatie ziet dat het veel ernstiger is dan je dacht, word je vermoedelijk rechtstreeks doorgestuurd naar hun dierenarts.
Hoe de leeftijd inschatten van babykittens?
Er zijn een aantal tips die kunnen helpen. Deze zijn niet sluitend aangezien ondergewicht of ziekte een vertekend beeld kunnen geven.
De navelstreng valt af tussen dag 3 en 5
De oogjes gaan open tussen de 7 dagen en 16 dagen. Dit moment hangt af van de leeftijd en situatie van de moederkat, de genen van de vader, de omgeving (licht of donker), de mate van contact met mensen) en het geslacht van de kittens.
OPGELET: de oogjes kunnen niet helemaal open zijn door ziekte of door een kwetsuur of ze kunnen zelfs compleet dicht zitten door opgedroogde etter!
Het helderblauw van de ogen verkleurt rond 6 weken naar grijs, groen of oker. Dit is echter niet bij alle rassen zo.
De oortjes gaan volledig open en rechtop staan vanaf 3 weken.
Tandjes komen uit vanaf de leeftijd van 2 weken.
Het gemiddelde gewicht van kittens
OPGELET: kittens kunnen veel ondergewicht hebben. Een kitten van 6 weken dat normaal circa 600 gram zou moeten wegen kan slechts 200 gram wegen door ondervoeding.
De motoriek
- tot 2 weken (neonatale fase) kruipt het op de buik (rooting reflex)
- tot 3 weken waggelt het op de pootjes
- vanaf 4 weken verlaat het kort het nest
- vanaf 10 weken heeft het de basismotoriek van een volwassen kat
OPGELET: kittens kunnen ook wankelen of kruipen als ze verzwakt zijn.
Kittens hebben naargelang hun leeftijd én hun medische toestand aangepaste zorgen nodig. Informeer je goed wat er allemaal bij komt te kijken. Neem bij twijfel contact op met een kattenvereniging met ervaring in het verzorgen van weeskittens.
Wanneer kan je babykittens vinden?
In België en Nederland heb je vanaf het voorjaar kans om babykittens buiten te vinden. In zuiderse landen heb je die kans het hele jaar door. De meeste vondsten van nestjes gebeuren op droge dagen als het wandel- of fietsweer is. Of als men in de tuin aan het werken is en onder een struik of een stapel hout een hoopje pluisbollen vindt.
Het zijn niet enkel mensen die babykittens vinden. Honden ruiken en horen goed. Als babykittens in de buurt van een tuin liggen, is de kans heel groot dat een opmerkzame viervoeter de rest van het gezin alarmeert.
Waarom worden zoveel BABYkittens gevonden?
Katten zijn vruchtbaar. Ze kunnen tot drie keer per jaar een nestje van gemiddeld vier kittens op de wereld brengen. Om die reden is het belangrijk dat een gemeente een diervriendelijk TNR project heeft. Bij trap-neuter-release projecten worden zwerfkatten gevangen, steriel gemaakt en terug in hun vertrouwde omgeving vrijgelaten. In België is een gemeente intussen bij wet verplicht om een diervriendelijke zwerfkattenaanpak te voeren.
Het zijn niet enkel nakomelingen van zwerfkatten. Ook huiskatten zijn vruchtbaar. Nog niet alle katteneigenaars zijn op de hoogte van de gevolgen om de eigen huiskat zomaar te laten kweken. Het vraagt immens veel van de moederkat om een kroost groot te brengen. Ook de kans op baarmoederontsteking neemt bij elke dracht toe. Tegelijk houden deze nestjes het probleem in stand van overvolle dierenasielen omdat er meer katten geboren worden dan er adoptanten beschikbaar zijn.
Vroegcastratie: onbekend is onbemind
Heb je een dierenarts die beweert dat vroegcastratie niet veilig is? Besef dan dat dit heeft te maken met zijn of haar eigen praktijkervaring. Vroeger werd dit niet in de dierenartsopleiding voorzien. Intussen gelukkig wel. Men ging er vroeger gewoon vanuit dat vanaf 6 maanden het meest aangewezen was. Intussen zijn er ruim voldoende internationale onderzoeken die aangeven dat vroegcastratie geen nadelen heeft voor de kat.
Alle wetenschappelijke informatie hierover kan je terugvinden in deze brochure. Deskundigen wereldwijd kunnen jou geruststellen dat vroegcastratie wel degelijk prima is en niet nadelig voor de kat op lange termijn. En het helpt tegelijk heel wat kattenleed vermijden. Daar wil je uiteraard graag aan meewerken, toch?
Het kan ook dat de dierenarts in kwestie geen voorstander is omdat hij of zij geen zicht heeft op de omvang van de problematiek waar dierenasielen mee geconfronteerd worden. ‘De kat zou zowaar uitsterven als iedereen zijn kat laat steriliseren of castreren en de genenpoel wordt bedreigd’ werd op nationale media verkondigd.
Iedereen die ook maar een beetje verder kijkt dan deze kortzichtige opmerking en slechts een dag meedraait in een dierenasiel, weet dat we nog lichtjaren verwijderd zijn van zo’n situatie. Als we nog maar in de buurt komen van zo’n scenario kan een wettelijke verplichting steeds herbekeken worden. Je mag op je beide oren slapen. Die situatie maken wij niet meer mee.
Sterilisatie van kat wettelijk verplicht
In België ben je vanaf 1 januari 2020 verplicht om jouw katten geboren na 31 augustus 2014 te laten steriliseren of castreren en te laten chippen en registreren.
In België was het sinds 1 april 2018 al verplicht om alle katten die geboren worden voor de leeftijd van 5 maanden te laten steriliseren of castreren. Dit was sinds 2014 al verplicht als de kat van eigenaar wisselde (ook als deze gratis worden weggegeven!).
De volledige wetgeving kan je hier vinden.